علائم پیش‌فعالی (ADHD)، مجموعه‌ای از نشانه‌ها و رفتارهایی هستند که در افراد با گروه سنی‌های مختلف به ویژه کودکان و بزرگسالان، مشاهده می‌شوند. این علائم عموما شامل بی‌قراری، بی‌تمرکزی، افزایش حرکت و بی‌انضباطی بوده و می‌تواند تأثیرات منفی بر عملکرد تحصیلی، اجتماعی و روابط فردی داشته باشند. درک علائم پیش‌فعالی و تشخیص زودهنگام آنها می‌تواند مراحل درمان و مداخله موثر را تسهیل کند. در این مقاله، به بررسی علائم پیش‌فعالی در کودکان و بزرگسالان، عوامل موثر بر ظهور آن و رویکردهای درمانی و راهکارهای کنترلی آن خواهیم پرداخت.
چه زمانی دچار بیش فعالی می شویم؟
اختلال پیش فعالی می‌تواند در هر زمانی از طول عمر افراد رخ دهد. با این حال، علائم پیش‌فعالی در دوران کودکی آشکارتر هستند و معمولا در سنین ابتدایی و پیش از نوجوانی مشاهده می‌شوند. در بزرگسالان نیز ممکن است علائم پیش فعالی حضور داشته باشد، اما به طور کلی کمتر شایع بوده و تشخیص آن دشوارتر است.
عوامل متعددی می‌توانند باعث پیش‌فعالی شوند، از جمله:
+ عوامل ژنتیکی
وراثت و ژنتیک در برخی موارد می‌توانند نقشی در ظهور علائم پیش‌فعالی داشته باشند به خصوص اگر بستگان نزدیک فرد نیز به این اختلال دچار باشند.
+ عوامل محیطی
محیط زندگی، تربیت و روابط خانوادگی می‌توانند تاثیر زیادی بر ظهور علائم پیش‌فعالی داشته باشند.
+ عوامل اعصاب شناختی
عوارض در ساختار و عملکرد مغزی می‌توانند به پیش‌فعالی مرتبط باشند. هرچند بازه سنی که پیش‌فعالی مشهود می‌شود متفاوت است، اما شیوع بیشتر علائم پیش‌فعالی در دوران کودکی نشان می‌دهد که این مسئله نیاز به توجه و مداخله زودهنگام دارد.
۲۰ نشانه رایج اختلال بیش فعالی
قبل از شناخت علائم بیش فعالی توجه داشته باشید که این نشانه‌ها برای هر فرد با توجه به شدت اختلال و شرایط روحی-روانی فرد متفاوت خواهد بود و تشخیص و درمان صحیح آن نیاز به مشاوره حرفه‌ای با روانپزشک یا روان‌درمانگر دارد. در صورت مشاهده علائم بیش فعالی که در ادامه این مقاله از سایت دکتر علیرضا جباری عنوان کرده‌ایم را در خود یا در فردی دیگر مشاهده می‌کنید، باید هر چه سریعتر به پزشک مراجعه کنید:
- بی‌قراری و اضطراب بیش از حد
- عدم توانایی در ماندن در یک مکان و عدم تمرکز
- حرکات بی‌انضباط و بیش‌فعالی جسمی
- سختی در نظم‌بخشی به وظایف و فعالیت‌ها
- سختی در توجه به جزئیات و اشتباهات
- بی‌توجهی در کلاس درس یا در مکان‌های عمومی
- سرعت بیش‌ازحد در صحبت کردن و بیان افکار
- اشتباهات فرکانس بالا و سهوی در کارهای روزمره
- سختی در تنظیم و کنترل عواطف و خشم
- عدم صبر و آشفتگی در صف انتظار
- سختی در دنبال کردن دستورالعمل‌ها و قوانین
- عدم توانایی در انجام فعالیت‌های سازمان‌یافته
- اندازه‌گیری خطاهای مکرر در فعالیت‌های ریاضی و محاسباتی
- حمله‌های خشم و بی‌اعتدالی
- اندازه‌گیری سطح انرژی بالا و آشفتگی در فعالیت‌ها
- سختی در تنظیم و مدیریت وقت
- عدم توانایی در انجام فعالیت‌های ساکت و آرام
- دشواری در حفظ حافظه و خاطره
- عدم توانایی در پیگیری و اتمام وظایف
- سختی در حفظ توالی و ترتیب در انجام کارها
علائم پیش‌فعالی در کودکان
بیش فعالی در کودکان حساس تر و قابل تشخیص تر از بزرگسالان است حتی خوب است بدانید که علائم بیش فعالی در دختران با پسران متفاوت است. با این حال آشنایی با علائم بیش فعالی در کودکان به والدین کمک می‌کند زودتر به سراغ درمان این اختلال در کودک خود رفته و از مشکلات احتمالی آینده پیشگیری کنند. در ادامه ۱۰ علامت و نشانه رایج پیش‌فعالی در کودکان را عنوان خواهیم کرد:
- بی‌قراری و بی‌توجهی
- حرکات و جنب و جوش بیش از حد کودک
- سختی در برنامه‌ریزی و تنظیم وظایف
- سختی در بی‌حرکت ماندن و گوش دادن به دیگران
- عدم توانایی در کنترل خشم
- عدم تمرکز در مدرسه
- سختی در تشخیص خطاها
- بی حوصلگی در انجام فعالیت‌های آرام
- سختی در تنظیم و مدیریت وقت
- عدم توانایی در حفظ توالی و ترتیب در کارها
علائم پیش‌فعالی در بزرگسالان
علائم پیش‌فعالی در بزرگسالان متفاوت بوده و تشخیص آنها به مراتب دشوارتر است. به طور کلی علائم زیر می‌توانند نشان‌دهنده پیش‌فعالی در بزرگسالان باشند:
- بی‌قراری مداوم، اضطراب و نگرانی
- حرکات بیش‌ازحد جسمی و بی‌انضباطی
- سختی در تمرکز و توجه طولانی مدت
- عدم توانایی در برنامه‌ریزی و سازماندهی کارها
- سرعت بالا در صحبت کردن و بیان افکار
- سختی در کنترل و مدیریت عواطف
- عدم توانایی در تشخیص خطاها و اصلاح آنها
- حمله‌های خشم و بی‌اعتدالی
- سختی در تنظیم و مدیریت وقت
- عدم توانایی در انجام فعالیت‌های ساکن و آرام
درمان اختلال بیش فعالی و کمبود تمرکز
راهکارهای کنترل و مدیریت بیش فعالی
شناخت راهکارهای کنترل و مدیریت بیش‌فعالی می‌تواند بر درمان موثرتر و جلوگیری از مشکلات جدی تر روانی در افراد تاثیر بسزایی داشته باشد. بهترین روش های کنترل و مدیریت بیش فعالی در کودکان و بزرگسالان به شرح زیر است:
↲ برنامه‌ریزی هدفمند روزانه
ایجاد یک برنامه روزانه ساختارمند و تعیین وقت‌های مشخص برای وظایف و فعالیت‌ها می‌تواند به کنترل بیش‌فعالی کمک کند. مطمئن شوید که برنامه شما شامل زمان‌های استراحت و تفریح نیز باشد.
↲ افزایش تمرکز و توجه
استفاده از تکنیک‌های تمرکز و توجه مانند تمرینات مدیتیشن و تمرکز بر نفس می‌تواند توانایی تمرکز و توجه را در بیش‌فعالان افزایش دهد.
↲ تحرک فیزیکی مناسب
ورزش و فعالیت‌های بدنی می‌تواند انرژی اضافی را خروجی دهد و به کنترل بیش‌فعالی کمک کند. تلاش کنید فعالیت‌های متنوعی را انجام دهید مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری، شنا و ورزش‌های تیمی.
↲ یادگیری مهارت‌های مدیریت خشم
بیش‌فعالان ممکن است به سرعت به خشم و عصبانیت بیفتند. آموزش مهارت‌های مدیریت خشم مانند تنفس عمیق، تکنیک‌های آرامش و اصول ارتباط مؤثر می‌تواند کمک کند تا با خشم بهتر مقابله شود.
↲ قرارگیری در یک محیط آرام
ایجاد یک محیط آرام و سازمان‌یافته محدودیت‌ها و قوانین و دستورالعمل‌های واضحی را برای بیش‌فعالان ایجاد می‌کند. همچنین حذف محرک‌های زیاد و مزاحم مانند صداها و نورهای شدید می‌تواند کمک کند.
↲ ارتباط با افراد درست و حامی
برقراری ارتباط با افرادی که درک و حمایت از شما دارند می‌تواند روند مدیریت بیش‌فعالی را تسهیل کند. صحبت کردن با دیگران و به اشتراک گذاشتن تجربیات می‌تواند به شما کمک کند که احساس آرامش و تسلط بر بیش‌فعالی کنید.
↲ مراقبت از سلامتی خود
مطمئن شوید که به خواب کافی و تغذیه سالم توجه داشته باشید. نگهداری از سلامتی جسمی و روانی به کنترل بیش‌فعالی کمک می‌کند.
↲ مدیریت استرس
استرس می‌تواند بیش‌فعالی را تشدید کند. از تکنیک‌های مدیریت استرس مانند تمرینات تنفس عمیق، یوگا، ماساژ، وقت گذاشتن برای تفریح و آرامش استفاده کنید.
↲ استفاده از ابزارهای کمکی
استفاده از ابزارهای کمکی مانند لیست وظایف، ساعت هشدار، یادآورها و تقویم می‌تواند به برنامه‌ریزی و سازماندهی بهتر کمک کند و بیش‌فعالی را کاهش دهد.
↲ مشاوره روانپزشکی
مراجعه به یک متخصص روانشناسی می‌تواند به شما کمک کند تا راهکارهای متناسب با نیازهای شما را در مدیریت بیش‌فعالی بیابید. روانشناس می‌تواند به شما استراتژی‌ها و مهارت‌های مدیریت بیش‌فعالی را آموزش دهد و راهنمایی کند.
بله، پیش‌فعالی ممکن است مشکلاتی مانند کاهش کارآیی تحصیلی یا شغلی، مشکلات در روابط اجتماعی و عدم توانایی در تمرکز و مدیریت وظایف را ایجاد کند.
بله، پیش‌فعالی در بزرگسالان نیز ممکن است و علائمی مشابه با کودکان داشته باشد، اما معمولاً در شکل‌های متفاوتی مانند بی‌قراری ذهنی، عجله بی‌مورد، اشتباهات در تصمیم‌گیری و مشکلات در مدیریت زمان ظاهر می‌شود.
هیپراکتیویتی به معنای فعالیت بیش‌ازحد و افزایش نیاز به حرکت است، در حالی که پیش‌فعالی عبارت است از یک مجموعه از علائم و رفتارهای بیش‌ازحد که می‌تواند شامل همه جنبه‌های زندگی فرد باشد.
بله، درمان پیش‌فعالی ممکن است. با تشخیص درست و استفاده از روش‌های مختلف مانند تربیت مدیریت رفتار، مشاوره روانشناسی، استراتژی‌های تغذیه و مدیریت استرس، می‌توان پیش‌فعالی را کنترل کرد.
