چه زمانی باید به زوج درمان مراجعه کنیم؟

چرا باید به زوج درمانگر مراجعه کرد؟
هیچ رابطه ای سیر آرامی ندارد. در همه روابط تعارض و عواطف منفی وجود دارد. در نتیجه مشکلات در روابط صمیمی، بالاخره زمانی هر فردی را تحت تاثیر قرار می دهد. تضاد زیاد، خسته کننده است و باعث فرسودگی روانی و احساس تنهایی در زوجین می شود. رابطه زناشویی ناخوشایند و رنج آور با افزایش افسردگی، اضطراب و سوء مصرف مواد همبستگی مثبت دارد. در ادامه به بررسی بیشتر در مورد زوج درمانگر و زوج درمانی می پردازیم.

هدف زوج درمانی چیست؟  زوج درمانی رویکردی بدون قضاوت دارد و به پذیرش شما و همسرتان کمک می‌کند. یعنی رویکردی ست در قالب نحوه اندیشه شما درباره خودتان و همسرتان و خودسنجی بیشتر. همچنین این رویکرد بر تغییر کردن تمرکز دارد مثل کاهش پاسخ های منفی و بدون تایید، افزایش خود تنظیمی عواطف، بهبود توانایی ابراز خود و اصلاح مهارت های مدیریت موثر مشکلات.

زوج درمانی چه کاری انجام می دهد؟

زوج درمانی حساسیت درمانی قابل توجهی نسبت به نزاع همسرانی دارد که ناراحتی حاصل از دلخوری های فراوان را تجربه می کنند و در عین حال امید زیادی به بهبودی رابطه خود دارند. به طور کلی زوج درمانی موقعیت های گسترده و متنوعی را که زوج ها در طول رابطه خود با آن مواجه می شوند مورد توجه قرار می دهد و ایده های عملی موجود را بررسی نموده و تمریناتی برای کاهش تعارضات آسیب‌رسان و دستیابی به آرامش و صمیمیت بیشتر در روابط را فراهم می سازد. به طور مثال فرهنگ بخشش و عذر خواهی را بیش از قبل در بین زوجین جا می اندازد.

زوج درمانی رفتاری تلفیقی

مسائل و مشکلات بین زوجین می تواند شدید یا خفیف، کوتاه مدت با دراز مدت باشد و از علل مختلفی سرچشمه بگیرد. برخی از این مسائل به راحتی قابل حل هستند در حالی که برخی دیگر را‌ علی رغم صرف وقت و تلاشی که برای حل آن ها گذاشته می شود، نمی توان حل کرد. زوج ها لازم است که توانایی بر طرف کردن موانع را داشته باشند و عدم توافق ها را حل کنند و تفاوت هایشان را بپذیرند. زوج درمانی رفتاری تلفیقی (IBCT) درمان رفتاری است که به زوج ها کمک می کند که پذیرش متقابل از یک دیگر داشته باشند و روی مسائل و مشکلاتشان کار کنند و رضایت مندیشان را از رابطه افزایش دهند.

انگاره های اصلی در زوج درمانی رفتاری تلفیقی

زوج درمانی رفتاری تلفیقی ریشه در زوج درمانی رفتاری سنتی دارد. زوج درمانی رفتاری سنتی (TBCT)  درمان مبتنی بر مهارت ها است که در صدد افزایش رضایت مندی از طریق راهبرد های تغییر سنجیده و آگاهانه است. از دیدگاه زوج درمانی رفتاری سنتی، رضایت مندی فرد از رابطه به نسبت وجود تقویت کننده های مثبت به منفی در رابطه تعیین می شود. زوج های نا بسامان به طور کلی تعامل های مثبت کمتری دارند و در برابر رفتار منفی شریک زندگی شان بیشتر با رفتار های منفی پاسخ می دهند. نظریه رضایت مندی مبتنی بر زوج درمانی رفتاری سنتی جنبه های شناختی را نیز در برمی گیرد. افراد هزینه و سودی را که از رابطه فعلی شان درک می کنند با هزینه و سودی که معتقدند در روابط دیگر بدست می آورند مقایسه می کنند. وقتی که نسبت هزینه – به – سود در رابطه فعلی بیشتر از روابط دیگر باشد فرد در این رابطه باقی خواهد ماند حتی اگر رضایت بخش نباشد. 

تأکید اصلی زوج درمانی رفتاری سنتی کمک به زوج ها است تا فواید و سودمندی رابطه شان را از طریق تعامل های مثبت افزایش دهند و هم زمان هزینه های رابطه را با کاهش تعامل های منفی به حداقل برسانند. زوج درمانی رفتاری سنتی از راهبرد های تغییر قاعده مند کمک می گیرد تا زوج ها شیوه تعامل خود را با یک دیگر تغییر دهند. فرد در این راهبرد ها آگاهانه رفتار خود را با پیروی از یک قاعده یا دستورالعمل تغییر می دهد. مثلاً سعی می کند تا به شیوه خاص با شریک زندگی خود صحبت کند. اگر چه رفتار جدید در آغاز با تلاش های آگاهانه برای تغییر شکل می گیرد، اما زوج درمانی رفتاری سنتی معتقد است که رفتار جدید پس از آموزش و تمرین، تقویت می شود و بنابراین از روی عادت رخ خواهد داد. درمانگران رفتاری سنتی در زوج درمانی از دو دسته مداخله های قاعده مند استفاده می کنند تا زوج ها در روابط شان تغییر ایجاد کنند. 1- مبادله رفتاری (BE) 2- آموزش مهارت های ارتباطی و حل مسئله” (CPT).

 مبادله رفتاری عنوان تکنیک های مختلفی است که در آن زوج ها یاد می گیرند که فعالیت های مثبت خود را افزایش دهند. اگر چه مبادله رفتاری مستقیماً می تواند تغییرات سریع و مثبت در رفتار زوج ها در خارج از جلسات درمانی ایجاد کند اما تأکید آن بر رفتار های مثبتی است که منشاء کشمکش بین زوج ها نیست، هدف مبادله رفتاری این نیست که زوج ها روی مسائل و مشکلات قدیمی خود کار کنند.

هدف آموزش مهارت های ارتباطی و حل مسئله فراهم ساختن مجموعه مفیدی از مهارت ها است به طوری که زوج ها بتوانند هر زمان که با مشکلی رو به رو می شوند از این مهارت ها استفاده کنند. زوج ها در (CPT) از طریق دستورالعمل های آموزشی مدل سازی و تمرین های بازنگری شده آموزش می بینند. در این روش درمانی دو مجموعه از مهارت های جداگانه و مرتبط با یک دیگر آموزش داده می شود. در آموزش ارتباط، تأکید بر بیان افکار و احساسات و نشان دادن درک و فهم و حمایت عاطفی است. مهارت هایی که در آموزش ارتباط آموخته می شود برای هر نوع بحث از بحث های ارتباطی ساده مثل این که “امروز چطور گذشت” گرفته تا بحث های سنگین و پیچیده عاطفی، مفید است. هدف آموزش حل مسئله برخلاف آموزش ارتباط این است که زوج ها برای مسائل و مشکلات خود راه حـل هـای خـاص بیابند.

پژوهش ها نشان می دهد که مبادله رفتاری و آموزش مهارت های ارتباطی و حل مسئله وقتی که هر دو با هم به کار برده می شوند، مؤثر تر واقع می شوند و ترکیب مبادله رفتاری و آموزش مهارت های ارتباطی و حل مسئله توانسته است به درصد قابل توجهی از زوج ها کمک کند. پژوهش ها هم چنین نشان می دهد که ۵ عامل می تواند زوج هایی را که به زوج درمانی رفتاری سنتی پاسخ می دهند از زوج هایی که به این نوع درمان پاسخ نمی دهند را متمایز سازد. زوج هایی که به زوج درمانی سنتی پاسخ مثبت می دهند جوان تر هستند، نسبت به رابطه شان متعهد تر و درگیری عاطفی بیشتری دارند، مساوات طلب تر هستند و انگاره های مشابه ای در این مورد که رابطه ایده آل آن ها چیست دارند این عوامل را شاخص توانایی و اراده برای تغییر کردن می دانند. 

بنابراین، نتایج نشان می دهد که زوج درمانی رفتاری سنتی برای زوج هایی مؤثر است که دارای مجموعه ای از ویژگی هایی هستند که شاخص توانایی و اراده برای انطباق دادن و هماهنگ کردن رابطه شان با نیازهای یک دیگر است و در مورد زوج هایی که این ویژگی ها را ندارند، مؤثر نیست.

 

در جلسات زوج درمانی چه اتفاقاتی می افتد؟

زوج درمانی معمولاً با برخی سوالات مصاحبه استاندارد در ارتباط با تاریخچه رابطه و همچنین اطلاعاتی راجع به خانواده اصلی هر کدام از طرفین، ارزش ها و زمینه‌های فرهنگی زوجین آغاز خواهد شد.
پیش آگهی های مثبت و منفی رابطه زوجین در ابتدای زوج درمانی مورد بررسی قرار میگیرد تا بتوان چشم انداز درمانی رابطه زوجین را تا حدودی پیش بینی نمود

امکان بروز خطا در ارزیابی زوج درمانگر وجود دارد؟

بله،دو خطای شایع در ارزیابی عبارت است از:
۱) ارزیابی بسیار کم و سطحی که ناشی از درک نامناسب رابطه فعلی زوجین توسط زوج درمانگر مبتدی می باشد.
۲) ارزیابی بسیار زیاد و همچنان سطحی که ناشی از حاشیه روی های بی اندازه و مطرح نمودن مسائل بی ربط توسط زوج درمانگر مبتدی در جلسات زوج درمانی می باشد.

 

بررسی انتظارات زوجین از رابطه چگونه صورت می گیرد؟

با پرسیدن سوال های زیر زوج درمانگر می‌تواند به انتظارات زوجین از رابطه پی ببرد.

• به انتظاراتی که از رابطه تان دارید فکر کنید، چه انتظاراتی از رابطه تان دارید؟
• از همسرتان چه میخواهید؟
• به نظر شما همسرتان برای بهبود رابطه تان چه کار می تواند انجام دهد؟
• اگر همسرتان بخواهد فهرستی شبیه فهرست شما تهیه کند، چه انتظاراتی از شما خواهد داشت؟
• در حال حاضر برای نجات رابطه تان یا بهبود اوضاع حاضرید چه کارهایی انجام دهید؟

 

برای شرکت در زوج درمانی چه شرایطی لازم است؟

برای شرکت در زوج درمانی و اثربخش بودن نتایج درمانی آن باید زوجین درک درستی از وضعیت فعلی رابطه شان و همچنین درک علیت حلقوی ( در نظر گرفتن نقش و سهم خود در ایجاد مشکل) داشته باشند. انتظارات آنها از رابطه شان در یک راستا و هم جهت باهم باشد. امید و انگیزه کافی برای بهبود رابطه شان و انجام تکالیف مربوطه داشته باشند. تمرکز درمانی ،صداقت و پذیرش احساسات از شروط ضروری اثربخشی زوج درمانی محسوب می شود.

 

انواع مختلف زوج درمانی

زوج درمانی نیز همانند سایر حوزه‌های تخصصی روانشناسی، دارای رویکردهای متفاوتی می باشد که زوجین در صورت آگاهی یافتن از ویژگی های درمانی هر کدام از رویکردها می‌توانند بهترین رویکرد را مطابق با نوع مشکل و شخصیت خود انتخاب نمایند.

زوج درمانی روانپویشی

این رویکرد درمانی بر این باور است اشخاصی که وارد رابطه عمیق عاطفی مثل ازدواج می شوند، هرکدام میراث روانی یکتا و جداگانه ای را وارد آن رابطه می کنند. هر کدام دارای تاریخچه شخصی، یک شخصیت بی همتا و مجموعه ای از «افراد» درونی کرده هستند که آن را در تمامی تبادلات عاطفی که با یکدیگر خواهند داشت دخالت می دهند. ناگزیر، روابط زوجین با روابط والد _فرزندی که هرکدام قبلاً در خانواده مبدا داشته‌اند شباهت‌های آشکار خواهد داشت. و قابلیت کارکرد موفق هر همسر عمدتاً منوط به روابط دوران کودکی او با والدینش است. توفیق نسبی زوجین در زندگی زناشویی و همچنین نحوه برخورد با تکالیف رشدی و حل آن تکالیف در سراسر چرخه زندگی تا حدود زیادی توسط این موضوع تعیین می شود که زوجین تا چه اندازه از دلبستگی‌های ناایمن گذشته خود رهایی یافته اند.

زوج درمانی ساختاری

زوج درمانی ساختاری به منظور ایجاد دگرگونی در ساختار سازمانی خانواده اجرا می شود. جایگاه خویشاوندی، قدرت و نقش، وفاداری و مرزهای میان زیرمجموعه ها مواردی هستند که در طول زوج درمان ساختاری دستخوش تغییرات می گردند. زوج درمانگر در کار با خانواده به مشاهده الگوهای سازماندهی جایگاه خانواده به شکل کلامی و غیرکلامی می‌پردازد. تکنیک های ساختاری در مراحل ابتدایی درمان بسیار حائز اهمیت هستند. یک حرکت عمده درمانی از جانب هر درمانگر پیوستن یا الحاق (joining) به خانواده و هم سو شدن با هدف آنها می‌باشد.

زوج درمانی شناختی_رفتاری

زوج درمانگر شناختی _رفتاری علاقه‌مند است که تعامل مثبت و مطلوب میان زوجین را افزایش دهد و شرایط محیطی را که مغایر با این تعامل ها هستند خنثی نماید. و اعضای خانواده بیاموزند که رفتار بهبود یافته را حفظ نمایند.قرارداد وابستگی از جمله راهبردهای مطرح شده در این نوع از زوج درمانی می باشد که منجر به افزایش تبادل متقابل رفتارهای خشنود کننده زوجین می شود. به این ترتیب میان طرفین یک توافقنامه یا قرارداد امضا می‌شود. در شرایطی که فرد باید کار مشخصی را برای طرف مقابل انجام دهد مشخص می گردد. طرفین قرارداد، به مبادله رفتار پاداش دهنده با یکدیگر می پردازند. بازسازی شناختی شیوه مداخلاتی دیگری است که در این رویکرد برای اصلاح افکار و عقاید زوجین راجع به رویدادهایی است که در رفتار آنها تغییر منفی حاصل می‌کند. زوج درمانگر بر اساس این رویکرد باور دارد که رفتارهای مشکل آفرین از فرآیندهای فکری ناسازگارانه نشأت می‌گیرد و می‌کوشد تا این شناخت های نادرست زوجین را تغییر دهد.

زوج درمانی رفتاری یکپارچه نگر

این رویکرد درمانی برای تشویق و تبادل بیشتر رفتارهای خوشایند و آموزش مهارتهای مسئله گشایی موثرتر به زوجین طراحی و تدوین شده است. این قبیل مسئله گشایی ها به دو مرحله مجزا تقسیم می شوند.
۱) تعریف مشکل: آموزش بیان مشکلات به شیوه ای روشن، اختصاصی و غیر سرزنش کننده و پذیرش نقش شخصی در ایجاد و تداوم مشکل. اقدام برای انعکاس و تشریح دیدگاه طرف مقابل حتی اگر مغایر با دیدگاه خودش باشد.
۲) رفع مشکل از طریق سیال سازی ذهنی یا بارش فکری. دستیابی به راه حل از طریق مذاکره با یکدیگر به گونه ای که بر سر موارد مورد توافق صورت میگیرد. به عنوان مثال زوج درمانگر توصیه می کند به جای جمله سرزنشگر مانند «اصلاً من را دوست نداری» یک جمله عینی تر و ملایم تر مطرح شود مثل «وقتی یک هفته از رابطه جنسی خبری نیست احساس طردشدگی می کنم»

 

زوج درمانی متمرکز بر عواطف، رویارویی کامل و صادقانه با عواطف و احساسات را امری ضروری برای بهبود رابطه زوجین می داند و معتقد است که هیچ احساسی نباید سرکوب شود. بر این نکته پا می‌فشارد که تمامی زوجین آن چیزی را که در حال حاضر تجربه می‌کنند یا جستجو می کنند باید آشکارا بیان سازند.به اعتقاد آنان هیچ چیز وجود ندارد مگر در زمان حال. زوجین ترغیب می‌شوند با تجربه‌ای که در حال رخ دادن است زندگی کنند و آنچه را که لحظه به لحظه احساس می کنند شناسایی کرده و از آن خود سازند. نگرانی راجع به آینده و نشخوار کردن گذشته باعث ایجاد رفتارهای ناسازگارانه ای مثل سرزنش نمودن یکدیگر، ذهن خوانی و پیش‌ داوری در میان زوجین می‌شود.

زوج درمانی برای چه کسانی مناسب است؟

زوج درمانی تقریباً برای هرگونه رابطه عمیق عاطفی می تواند سودمند باشد. به عبارتی اگر زوجین در شرف ازدواج یا نامزدی باشند، یا حتی غیر همجنس، همجنس گرا یا سالخورده باشند نیز می تواند مفید و موثر واقع شود. به طور حتم تعارض جزء جدایی ناپذیر هر رابطه انسانی خواهد بود و زوج درمانی تلاش می کند که مشکل جاری را حل نموده و از تشدید مشکلات در آینده جلوگیری نماید. کمک به زوج هایی که چندین سال از عمر رابطه آنها می‌گذرد و در حال تجربه یک دوره گذار استرس زا یا انتقال هستند می تواند از عمیق شدن مشکل آنان در آینده جلوگیری نماید

نتایج درمانی مورد انتظار حاصل از زوج درمانی چیست؟

از جمله نتایج قابل‌مشاهده حاصل از زوج درمانی کاهش تعارضات حل نشده زوجین، جلوگیری از عمیق شدن ناهمخوانی های شناختی و کاهش نشانه های بیماری می باشد. زوجین به دنبال اتمام جلسات زوج درمانی، می توانند تعاملات سالمتری داشته باشند. و مهارت و آگاهی بیشتری به دست آورند که به طور حتم به تعاملات سالم‌تر و شادتر در روابط آنها منجر خواهد شد.

مدت درمان و مراقبت های لازم پس از زوج درمانی چگونه است؟

زوج درمانی بسته به نوع مشکل معمولاً از چند جلسه تا چند ماه طول میکشد. هنگامی که زوجین مهارتهای کافی را فراگرفته اند و کاملاً به درک تعاملی و موقعیتی از مشکلات خود دست یافتند، میتوانند سطح مطلوبی از عملکرد خود در رابطه را شاهد باشند. آگاهی از نشانه های رفتارهای مخرب و پیشگیری از عود مجدد رفتارهای عود کننده یعنی رفتارهایی که زوجین در حال تلاش برای تغییر و از بین بردن آن هستند بسیار حائز اهمیت است. نشانه های رفتارهای منفی و مخرب برای هر یک از زوجین در جلسات انتهایی درمان توضیح داده میشود و پیشنهاد می گردد در صورت مشاهده نشانه ها و علائم آن به تنظیم یک جلسه درمانی بپردازند.